Gęś Tybetańska (Bar-headed Goose, Anser indicus) - Mateusz Matysiak

Gęś Tybetańska (Bar-headed Goose, Anser indicus). Zdjęcie Mateusz Matysiak.

Ponad Koroną Świata



Przeloty na dużych wysokościach są wyzwaniem dla wszystkich migrantów. Te mniejsze mogą tam stracić panowanie nad silnym wiatrem i w najlepszym razie zakończyć swoją podróż tysiące kilometrów od zamierzonego celu. Tym dużym trudniej się wzbić. Zajmuje im to więcej czasu i okupione jest znacznym wysiłkiem. Mimo to, migrujące ptaki na wysokości kilku kilometrów nad ziemią poszukują korytarzy powietrznych, które są dla nich jak drogi szybkiego ruchu. Skromne Gęsi Tybetańskie uczyniły nawet z tego swój znak rozpoznawczy. Regularnie, dwa razy do roku, przelatują ponad szczytami Himalajów. Czasami ich klucze pojawiają się nawet nad górą wszystkich gór – wielkim Mount Everestem! Któregoś dnia Gęsi widziano na wysokości 9150 metrów!
 
Temperatura spada tam poniżej 50°C. Zawartość tlenu poniżej 1/3. Ale silny jet stream z łatwością pozwala im rozpędzić się do ponad 150km/h. Na swoje odległe o 700-1000 km zimowiska w Indiach mogą dotrzeć w ciągu kilku godzin!
                                                                       
Testy w specjalnych komorach ciśnieniowych pokazały, że Gęsi Tybetańskie nie tracą przytomności nawet w warunkach typowych dla wysokości ponad 12 km i to bez potrzeby aklimatyzacji. Być może są one jedynym zwierzęciem na Ziemi, któremu się to udaje. (My możemy przetrwać do wysokości 5 km, pod warunkiem, że długo się do tego przygotowywaliśmy.)
 
Gęsi oraz wiele innych ptaków znalazły bardzo prosty sposób na wielkie wysokości: dwa typy hemoglobiny. Jedna pozwala im swobodnie oddychać na poziomie morza, druga wysoko w górze, tam gdzie tlenu jest już bardzo mało.
 
Do niedawna sądzono, że tylko Gęsi Tybetańskie systematycznie latają na pułapach typowych dla samolotów pasażerskich. (Nie licząc pojedynczych zdarzeń, takich jak historyczne zderzenie z Sępem Plamistym na wysokości 11 250 m lub przygodne spotkania z kluczami Łabędzi Krzykliwych na wysokościach powyżej 8 000 m.) Okazuje się jednak, że wiele (większość?) migrantów przynajmniej część swojej podróży spędza na ekstremalnych wysokościach. Dotyczy to przede wszystkim długodystansowców oraz przelotów nad wielkimi połaciami wody lub pustyniami. Nad Saharą i Bliskim Wschodem wiele ptaków migruje na wysokościach powyżej 2 km. Często jednak w przedziale 5-9 km lub jeszcze wyżej!
 
Kuzynki Gęsi Tybetańskich, Bernikle Obrożne i Gęsi Białoczelne dwa razy do roku przelatują nad Kołem Podbiegunowym i lądolodem grenlandzkim. Ten wznosi się na wysokość zaledwie 2,5 km, ale rozciąga się na szerokości 1000 km! Cały ich szlak liczy 5000 km. Gęsi bynajmniej nie lecą tam same. W czasie swojej podróży mogą liczyć na towarzystwo Biegusów Rdzawych, Kamuszników, małych i delikatnych Sieweczek Obrożnych lub jeszcze mniejszych Białorzytek.